دادگاه کیفری، رکن اساسی در نظام حقوقی هر کشور است که به منظور حفظ نظم عمومی و احقاق حقوق جامعه و افراد در برابر جرایم کیفری، تشکیل می‌شود. این دادگاه با رسیدگی به جرایم مختلف و صدور احکام متناسب، نقشی کلیدی در برقراری عدالت و امنیت ایفا می‌کند. در نظام حقوقی ایران، دادگاه‌های کیفری به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام به جرایم خاصی رسیدگی می‌کنند.
در این مقاله قصد داریم به انواع جرائم کیفری و مرجع صالح برای رسیدگی به هرکدام ازین جرائم بپردازیم. همچنین در انتها به معرفی یکی از وکلای موفق کیفری تهران می‌پردازیم، در این مقاله با ما همراه باشید.
انواع دادگاه‌های کیفری در ایران
ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه‌های کیفری را به پنج دسته تقسیم می‌کند:
دادگاه کیفری یک
دادگاه کیفری یک یکی از انواع دادگاه‌های کیفری در ایران است که به جرایم سنگین رسیدگی می‌کند.
صلاحیت دادگاه کیفری یک
- جرایم مُوجب مجازات سلب حیات (اعدام)
- جرایم مُوجب حبس ابد
- جرایم مُوجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
- جرایم مُوجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر
- جرایم سیاسی و مطبوعاتی
تشکیل دادگاه
- با حضور یک رئیس و دو مستشار
- امکان رسیدگی با حضور دو عضو (رئیس و یک مستشار)
محل تشکیل
- مرکز استان
- حوزه قضایی شهرستان‌ها (با تشخیص رئیس قوه قضائیه)
- در صورت عدم تشکیل در حوزه قضایی، رسیدگی در نزدیک‌ترین دادگاه کیفری یک در همان استان
رأی دادگاه
- ملاک: رأی اکثریت تمام اعضا
- درج نظر اقلیت به طور مستدل در پرونده
- اعتبار رأی اکثریت در صورت عدم اتفاق نظر
منابع
- ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری
- ماده 296 قانون آیین‌دادرسی کیفری
- تبصره 1 ماده 296 قانون آیین‌دادرسی کیفری
- ماده 395 قانون آیین‌دادرسی کیفری
دادگاه کیفری دو
دادگاه کیفری دو یکی دیگر از انواع دادگاه‌های کیفری در ایران است که به جرایم عمومی و غیرقابل گذشت رسیدگی می‌کند.
صلاحیت دادگاه کیفری دو
- تمام جرایم، مگر جرایم در صلاحیت مراجع دیگر:
- دادگاه کیفری یک
- دادگاه انقلاب
- دادگاه اطفال و نوجوانان
- دادگاه‌های نظامی
تشکیل دادگاه
- با حضور رئیس یا دادرس علی‌البدل
- در حوزه قضایی هر شهرستان
شیوه رسیدگی
- تعیین وقت رسیدگی
- ابلاغ به:
- شاکی یا مدعی مخصوص
- متهم
- وکیل یا وکلای طرفین
- دادستان
- سایر اشخاصی که باید در دادگاه حاضر شوند
- ارسال تصویر کیفرخواست به متهم
- معرفی حداکثر دو وکیل توسط هر یک از طرفین
مدت زمان صدور رای دادگاه کیفری دو
طبق بخشنامه قوه قضائیه در خصوص میانگین زمان رسیدگی به پرونده‌ها، میانگین زمان صدور رای در دادگاه کیفری دو 79 روز است.
نکاتی در خصوص این زمان
- این زمان میانگین است و ممکن است در هر پرونده با توجه به پیچیدگی و جهات دیگر، کمتر یا بیشتر باشد.
- در صورت عدم صدور رای در مهلت مقرر، قاضی موظف به ارائه توضیحات به رئیس شعبه و دادستان خواهد بود.
- در صورت طولانی شدن غیرقابل توجیه رسیدگی، مراجع قضایی می‌توانند به موضوع ورود کرده و برای تسریع در صدور رای اقدام کنند.
عوامل موثر بر زمان صدور رای
- پیچیدگی جرم: جرایم پیچیده با تحقیقات بیشتر و زمان صدور رای طولانی‌تر همراه هستند.
- تعداد و نوع ادله: وجود ادله متعدد و نیاز به بررسی دقیق آنها، زمان صدور رای را افزایش می‌دهد.
- حجم کاری دادگاه: حجم بالای پرونده‌ها در برخی شعب، ممکن است در زمان صدور رای تاخیر ایجاد کند.
راهکارهای تسریع در صدور رای
- تکمیل و ارائه سریع مدارک و مستندات توسط طرفین دعوی
- همکاری و حضور به موقع در جلسات دادگاه
- استفاده از فناوری‌های نوین برای تسریع در روند دادرسی
مواردی که می‌توانند به طولانی شدن زمان صدور رای منجر شوند
- نقص در تحقیقات مقدماتی
- عدم ارائه مدارک و مستندات کافی
- اعتراضات و واخواهی‌ها
- درخواست کارشناسی
- استعلامات
در صورت طولانی شدن غیرقابل توجیه صدور رای، می‌توانید به مراجع ذیصلاح مانند رئیس شعبه، دادستان، و یا بازرسی قوه قضائیه شکایت کنید.
منابع
- ماده 301 قانون آیین‌دادرسی کیفری
دادگاه انقلاب
دادگاه انقلاب یکی از دادگاه‌های تخصصی در ایران است که به جرایم خاص و امنیتی رسیدگی می‌کند.
صلاحیت دادگاه انقلاب
- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی:
- محاربه
- افساد فی‌الارض
- بغی
- تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی ایران
- اقدام مسلحانه
- احراق، تخریب و اتلاف اموال به منظور مقابله با نظام
- توهین به مقام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام رهبری
- تمام جرایم مربوط به مواد مخدر، روانگردان و پیش‌سازهای آن
- قاچاق اسلحه، مهمات و اقلام و مواد تحت کنترل
- سایر مواردی که به موجب قوانین خاص در صلاحیت این دادگاه است
تشکیل دادگاه
- برای جرایم با مجازات‌های سنگین:
- با حضور رئیس و دو مستشار
- برای سایر جرایم:
- با حضور رئیس یا دادرس علی‌البدل
- یا توسط یک مستشار
منابع
- ماده 303 قانون آیین دادرسی کیفری
- ماده 297 قانون آیین‌دادرسی کیفری
نکات کلیدی
- دادگاه انقلاب به جرایم امنیتی، مواد مخدر و قاچاق رسیدگی می‌کند.
- این دادگاه در رسیدگی به جرایم سنگین با حضور سه قاضی (رئیس و دو مستشار) تشکیل می‌شود.
- در سایر موارد، دادگاه با حضور یک قاضی (رئیس یا دادرس علی‌البدل) یا یک مستشار تشکیل می‌شود.
تفاوت دادگاه انقلاب و کیفری
در برخی موارد، ممکن است یک جرم در صلاحیت هر دو دادگاه انقلاب و کیفری باشد. در این صورت، با توجه به جهات قانونی، یکی از دادگاه‌ها به آن رسیدگی خواهد کرد. برای اطلاع دقیق از صلاحیت هر دادگاه، باید به قانون و نظر مراجع قضایی مراجعه کرد.
نوع جرم
- دادگاه انقلاب: به جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، محاربه و فساد فی‌الارض، توهین به مقامات، قاچاق مواد مخدر، جرایم مربوط به اصل 49 قانون اساسی، و … رسیدگی می‌کند.
- دادگاه کیفری: به جرایم عمومی مانند قتل، سرقت، ایراد ضرب و جرح، کلاهبرداری، و … رسیدگی می‌کند.
قانون حاکم
- دادگاه انقلاب: بر اساس قانون مجازات اسلامی و قانون تشکیل دادگاه‌های انقلاب اسلامی عمل می‌کند.
- دادگاه کیفری: بر اساس قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری عمل می‌کند.
تشریفات دادرسی
- دادگاه انقلاب: تشریفات دادرسی در آن ساده‌تر و سریع‌تر است و ممکن است برخی از تضمینات حقوقی متهمان در آن کمتر رعایت شود.
- دادگاه کیفری: تشریفات دادرسی در آن کامل‌تر و با رعایت بیشتر تضمینات حقوقی متهمان است.
قاضی
- دادگاه انقلاب: قضات آن توسط قوه قضائیه و با نظر مستقیم رئیس قوه قضائیه انتخاب می‌شوند.
- دادگاه کیفری: قضات آن توسط قوه قضائیه و از طریق آزمون و مصاحبه انتخاب می‌شوند.
مرجع تجدیدنظر
- دادگاه انقلاب: احکام آن در دیوان عالی کشور قابل تجدیدنظرخواهی است.
- دادگاه کیفری: احکام آن در دادگاه تجدیدنظر استان قابل تجدیدنظرخواهی است.
دادگاه اطفال و نوجوانان
دادگاه اطفال و نوجوانان مرجعی قضایی تخصصی است که به جرایم و تخلفات افراد زیر ۱۸ سال رسیدگی می‌کند. هدف از تشکیل این دادگاه، توجه به شرایط خاص سنی و رشدی این افراد و اتخاذ تدابیر متناسب با وضعیت آنها برای اصلاح و تربیتشان است.
صلاحیت
دادگاه اطفال و نوجوانان در دو دسته جرایم و تخلفات به طور کلی صلاحیت رسیدگی دارد:
الف) جرایم
- جرایم اطفال زیر 15 سال تمام شمسی، اعم از اینکه بالغ یا غیر بالغ باشند.
- جرایم نوجوانان 15 تا 18 سال تمام شمسی، به استثنای موارد زیر:
- جرایم منافی عفت
- جرایم تعزیری درجه 7 و 8
ب) تخلفات
- کلیه تخلفات اطفال و نوجوانان زیر 18 سال تمام شمسی
تشکیلات
دادگاه اطفال و نوجوانان از شعب مختلفی تشکیل شده است که هر کدام به جرایم و تخلفات خاصی رسیدگی می‌کنند. این شعب عبارتند از:
- شعبه دادگاه عمومی اطفال
- شعبه دادگاه کیفری یک اطفال
- شعبه دادگاه تجدید نظر اطفال
قضات و مشاوران:
قضات دادگاه اطفال و نوجوانان باید دارای تخصص و تجربه کافی در زمینه مسائل مربوط به کودکان و نوجوانان باشند. همچنین، در جلسات دادگاه، دو مشاور متخصص در علوم تربیتی و روانشناسی نیز حضور دارند تا به قاضی در صدور رای کمک کنند.
رسیدگی:
رسیدگی در دادگاه اطفال و نوجوانان با رعایت اصول و قواعد خاصی انجام می‌شود. برخی از این اصول عبارتند از:
- عدم علنی بودن دادرسی
- عدم حضور شاکی و شهود در جلسه دادگاه
- استفاده از زبان ساده و قابل فهم برای متهم
- رعایت موازین شرعی و قانونی
مجازات:
مجازات‌هایی که برای اطفال و نوجوانان در نظر گرفته می‌شود، با مجازات‌های بزرگسالان متفاوت است. هدف از این مجازات‌ها، اصلاح و تربیت و نه صرفاً تنبیه آنها است. برخی از این مجازات‌ها عبارتند از:
- تذکر
- ارشاد
- اخذ تعهد
- مراقبت و حمایت قضایی
- خدمات اجتماعی
- کانون اصلاح و تربیت
مزایای:
ایجاد دادگاه اطفال و نوجوانان مزایای متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- توجه به شرایط خاص سنی و رشدی اطفال و نوجوانان
- اتخاذ تدابیر متناسب با وضعیت آنها برای اصلاح و تربیتشان
- کاهش احتمال تکرار جرم
- حمایت از حقوق اطفال و نوجوانان
دادگاه‌های نظامی
- ماده 307 آیین دادرسی مدنی: رسیدگی به اتهامات افسران نظامی و انتظامی موضوع این ماده در صلاحیت دادگاه نظامی یک یا دو تهران است.
- جرایم عمومی: جرایم عمومی افسران نظامی و انتظامی با درجه سرتیپ و بالاتر یا دارای درجه سرتیپ دومی که در محل‌های سرلشکری یا فرماندهی تیپ مستقل شاغل هستند، در صلاحیت دادگاه‌های کیفری تهران است.
- جرایم خارج از مقامات: رسیدگی به جرایم خارج از مقامات مندرج در ماده 307 و تبصره‌های آن در صلاحیت سازمان قضایی نیروهای مسلح است.
- قانون جدید آیین دادرسی کیفری: در قانون جدید، تأسیس نهاد حقوقی خاص برای رسیدگی به جرایم نیروهای مسلح و نظامی پیش‌بینی نشده است.
- رسیدگی به جرایم: به جرایم نیروهای مسلح و نظامی مطابق قوانین مربوطه رسیدگی می‌شود.
نکات کلیدی
- دو نوع دادگاه نظامی در تهران وجود دارد: دادگاه نظامی یک و دادگاه نظامی دو.
- جرایم عمومی افسران ارشد در دادگاه‌های کیفری تهران رسیدگی می‌شود.
جرایم خارج از وظایف سازمانی، توسط سازمان قضایی نیروهای مسلح بررسی می‌شوند.
مرجع رسیدگی به جرایم فرمانداران
نوع جرم
- جرایم عمومی: در صلاحیت دادگاه کیفری دو (به استثنای جرایم موضوع بند الف ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری)
- جرایم امنیتی: در صلاحیت دادگاه انقلاب
- جرایم مرتبط با وظایف و اختیارات: در صلاحیت دادگاه کیفری استان
در برخی موارد، ممکن است یک جرم در صلاحیت دو یا چند مرجع قضایی باشد. در این صورت، با توجه به جهات قانونی، یکی از مراجع قضایی به آن رسیدگی خواهد کرد. برای اطلاع دقیق از صلاحیت هر مرجع قضایی، باید به قانون و نظر مراجع قضایی مراجعه کرد.
ماده 307: رسیدگی به اتهامات مقامات عالی رتبه
-
- رؤسای قوای سه‌گانه و معاونان و مشاوران آنان
- رئیس و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام
- اعضای شورای نگهبان
- نمایندگان مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری
- وزیران و معاونان وزیران
- دارندگان پایه قضایی
- رئیس و دادستان دیوان محاسبات
- سفیران
- استانداران
- فرمانداران مراکز استان
- جرایم عمومی افسران نظامی و انتظامی از درجه سرتیپ و بالاتر
- مدیران کل اطلاعات استان‌ها
ماده 316: رسیدگی به اتهامات اتباع بیگانه که در خارج از ایران مرتکب جرم شده باشند و مطابق قانون، دادگاه‌های ایران صلاحیت رسیدگی به آنها را دارند. توجه داشته باشید که در تمام پرونده‌ها نیاز به یک وکیل کیفری تهران دارید. ممنون که در این مقاله همراه ما بودید.
بدون دیدگاه